kızılderili rezervi ne demek?

Kızılderili Rezervi

Kızılderili rezervi, Amerika Birleşik Devletleri hükümeti ile çeşitli Yerli Amerikalılar (Kızılderili) kabileleri arasında yapılan antlaşmalarla belirlenmiş, kabilelerin kendi kendini yönettiği ve federal hükümetin denetimi altında olan topraklardır. Benzer şekilde Kanada'da da "Indian reserve" (yerli rezervi) adı altında benzer yapılar bulunmaktadır. Bu makale, öncelikle ABD'deki Kızılderili rezervlerine odaklanacaktır.

Tarihçe

Kızılderili rezervlerinin kökeni, Avrupalıların'ın Kuzey Amerika'ya gelmesiyle başlar. İlk başlarda, yerli halklarla ticaret ve ittifaklar kurulmuş olsa da, zamanla toprak talepleri ve çatışmalar artmıştır. ABD hükümeti, 19. yüzyılda, yerli kabileleri kendi topraklarından uzaklaştırmak ve beyaz yerleşimcilere yer açmak amacıyla rezervasyon politikalarını uygulamaya koymuştur.

• Yerinden Etme Politikaları: 1830'lu yıllarda uygulanan Yerli Tehciri Yasası ("Indian Removal Act") gibi yasalarla, birçok kabile zorla batıya, özellikle Oklahoma gibi bölgelere sürülmüştür. Bu süreçte binlerce yerli hayatını kaybetmiştir.
• Antlaşmalar ve Rezervasyonların Oluşturulması: ABD hükümeti, kabilelerle antlaşmalar yaparak onların topraklarını satın almış veya takas etmiştir. Bu antlaşmalar sonucunda, kabilelere belirli toprak parçaları ayrılarak rezervasyonlar oluşturulmuştur. Ancak, bu antlaşmaların çoğu zaman adil olmadığı ve yerli halkların çıkarlarını korumadığı bilinmektedir.
• Asimilasyon Politikaları: 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında, ABD hükümeti yerli halkları asimile etmeye yönelik politikalar uygulamıştır. Bu politikalar arasında, yerli çocukların ailelerinden alınarak yatılı okullara gönderilmesi, geleneksel kıyafetlerin ve dillerin yasaklanması gibi uygulamalar yer almaktadır. Bu okullarda fiziksel ve psikolojik istismar yaygın olarak görülmüştür.
• Dawes Yasası (1887): Bu yasa ile kabile toprakları bireysel ailelere paylaştırılmış ve geri kalan topraklar beyaz yerleşimcilere satılmıştır. Bu durum, yerli halkların topraklarının önemli ölçüde azalmasına ve yoksullaşmasına yol açmıştır.

Yönetim ve Hukuki Statü

Kızılderili rezervleri, federal hükümetin denetimi altında olmakla birlikte, kabilelerin kendi kendini yönetme hakkı bulunmaktadır.

• Kabile Hükümetleri: Her rezervde, kabile üyeleri tarafından seçilen bir kabile hükümeti bulunur. Bu hükümetler, kendi yasalarını çıkarabilir, mahkemeler kurabilir, eğitim ve sağlık hizmetlerini yönetebilir ve doğal kaynakları kontrol edebilir.
• Federal Güven Sorumluluğu: ABD hükümeti, Kızılderili kabileleri üzerindeki "trust responsibility" (güven sorumluluğu) ilkesine göre hareket etmektedir. Bu ilke, hükümetin kabilelerin haklarını ve kaynaklarını koruma yükümlülüğü olduğunu belirtir.
• Hukuki Uygulama: Federal yasalar, rezervlerde de geçerlidir. Ancak, bazı durumlarda kabile yasaları federal yasalarla çelişebilir. Bu tür durumlarda, mahkemeler tarafından yorum yapılması gerekebilir.

Ekonomik Durum

Kızılderili rezervlerinin ekonomik durumu genellikle düşüktür. Yüksek işsizlik oranları, yoksulluk ve eğitim seviyesinin düşüklüğü gibi sorunlar yaygındır.

• Doğal Kaynaklar: Bazı rezervler, petrol, doğal gaz, kömür gibi doğal kaynaklara sahiptir. Bu kaynakların işletilmesi, kabilelere gelir sağlayabilir. Ancak, doğal kaynakların çıkarılması çevresel sorunlara da yol açabilir.
• Kumarhaneler: Birçok rezervde kumarhaneler kurulmuştur. Kumarhaneler, kabilelere önemli bir gelir kaynağı sağlamakta ve istihdam yaratmaktadır. Ancak, kumar bağımlılığı ve sosyal sorunlar gibi olumsuz etkileri de bulunmaktadır.
• Turizm: Bazı rezervler, doğal güzellikleri ve kültürel zenginlikleri sayesinde turizm potansiyeline sahiptir. Turizm, kabilelere gelir sağlayabilir ve yerli kültürünün tanıtılmasına yardımcı olabilir.

Sosyal ve Kültürel Durum

Kızılderili rezervlerinde, yerli kültürünün korunması ve yaşatılması büyük önem taşımaktadır.

• Dil Koruma: Birçok kabile, kendi dillerini korumak ve yeniden canlandırmak için çaba göstermektedir. Dil kursları, okullar ve kültürel etkinlikler aracılığıyla yerli dillerinin gelecek nesillere aktarılması hedeflenmektedir.
• Geleneksel Uygulamalar: Geleneksel danslar, müzikler, el sanatları ve dini törenler, yerli kültürünün önemli bir parçasıdır. Bu uygulamalar, kültürel kimliğin korunmasına ve toplumsal bağların güçlenmesine katkıda bulunmaktadır.
• Sağlık Sorunları: Kızılderili rezervlerinde, diyabet, alkol bağımlılığı, intihar gibi sağlık sorunları yaygındır. Bu sorunların çözümü için, sağlık hizmetlerinin iyileştirilmesi ve kültürel duyarlılığın artırılması gerekmektedir.

Günümüzde Kızılderili Rezervleri

Günümüzde, ABD'de 300'den fazla Kızılderili rezervi bulunmaktadır. Bu rezervlerde, milyonlarca yerli yaşamaktadır. Rezervler, yerli halkların kültürel kimliklerini korudukları ve kendi geleceklerini şekillendirdikleri önemli alanlardır.

• Kendi Kaderini Tayin Hakkı: Yerli kabileler, kendi kaderlerini tayin etme hakkı için mücadele etmektedir. Bu hak, kabilelerin kendi hükümetlerini kurma, ekonomik kalkınma stratejilerini belirleme ve kültürel miraslarını koruma özgürlüğünü içerir.
• Antlaşma Hakları: Kabileler, ABD hükümeti ile yaptıkları antlaşmaların ihlal edilmemesini ve antlaşmalarda belirtilen hakların korunmasını talep etmektedir.
• Toprak İadeleri: Bazı kabileler, geçmişte haksız yere ellerinden alınan toprakların iadesini istemektedir. Bu konuda mahkemelerde davalar açılmakta ve müzakereler yürütülmektedir.

Eleştiriler

Kızılderili rezervleri, çeşitli eleştirilere de konu olmaktadır.

• Yoksulluk ve Sosyal Sorunlar: Rezervlerdeki yoksulluk, işsizlik, suç oranları ve sağlık sorunları, rezervlerin başarısız bir politika örneği olarak görülmesine neden olmaktadır.
• Kabile Yönetimlerindeki Sorunlar: Bazı kabile hükümetlerinde yolsuzluk, nepotizm ve şeffaflık eksikliği gibi sorunlar yaşanmaktadır. Bu sorunlar, kabilelerin gelişimini olumsuz etkilemektedir.
• Federal Müdahale: Federal hükümetin rezervlere müdahalesi, kabilelerin özerkliğini kısıtladığı ve kendi kaderlerini tayin etme hakkını engellediği gerekçesiyle eleştirilmektedir.

Sonuç

Kızılderili rezervleri, ABD ve Kanada tarihinin karmaşık ve tartışmalı bir parçasıdır. Rezervler, yerli halkların kültürel kimliklerini korudukları ve kendi geleceklerini şekillendirdikleri önemli alanlar olmakla birlikte, yoksulluk, sosyal sorunlar ve federal müdahale gibi sorunlarla da karşı karşıyadır. Gelecekte, yerli kabilelerin kendi kaderlerini tayin etme hakkının güçlendirilmesi, ekonomik kalkınmanın desteklenmesi ve sosyal sorunların çözümü için daha fazla çaba gösterilmesi gerekmektedir.